Episkop Nikodim reagovao na nalog za uklanjanje ćirilice

Nakon što je direktor Komunalnog društva Vrsi Zdenko Kojić poslao dopis porodici jednog pokojnika u kojem je zatražio uklanjanje ćirilice sa nadgrobnog spomenika na kome su ćirilicom ispisana samo imena pokojnika, stigle su reakcije predstavnika srpske zajednice, a saopštenjem se, putem zvaničnog sajta eparhije dalmatinske, obratio i episkop Nikodim. Saopštenje naslovljeno „U Hrvatskoj ništa novo – opet i opet o ćirilici“, prenosimo u celosti.

Kao Episkop Pravoslavne Eparhije dalmatinske Srpske Pravoslavne Crkve, izražavam najdublju rezignaciju i osudu zbog skorašnjih, rekao bih bizarnih događaja u Opštini Vrsi kod Zadra, a vezanih za zahtev direktora lokalnog komunalnog preduzeća da se u roku od 15 dana ukloni ćirilični natpis sa nadgrobnog spomenika jedne srpske porodice na groblju u Polјicama. Prema njegovom tumačenju, u toj opštini nema više od trećine žitelja srpske nacionalnosti, što je preduslov da bi se zakonski ostvarilo njihovo pravo na upotrebu sopstvenog pisma, to jest ćirilice u ovom slučaju. Iskren da budem, nisam shvatio, pošto je reč o groblju, da li misli na žive ili na mrtve, jer u slučaju onih koji leže na tom groblju čekajući Vaskrsenje i Život Večni, je sigurno više od trećine Srba.

Nema smisla dokazivati netačnost direktorove tvrdnje, budući da se pomenuta zakonska odredba odnosi isključivo na službenu upotrebu ćirilice ili nekog drugog pisma u Republici Hrvatskoj, što i sam direktor jasno navodi u svom dopisu, citirajući član 12. Ustavnog zakona o pravima nacionalnih manjina koji glasi: „Ravnopravna službena upotreba jezika i pisma kojim se služe pripadnici nacionalne manjine ostvaruje se na području jedinice lokalne samouprave kada pripadnici pojedine nacionalne manjine čine najmanje trećinu stanovnika takve jedinice“. Nije, naime, redak slučaj da su na pravoslavnim grobljima u Hrvatskoj Srbi apsolutna većina. Moram ipak da naglasim da je nejasno na koji način i kako je poštovani direktor došao do zaključka da je natpis na nekom nadgrobnom spomeniku isto što i službena upotreba jezika. Iskren opet da budem, najviše me interesuje između koga se, u ovako slobodnom tumačenju zakonskih akata poštovanog direktora komunalnog u Opštini Vrsi, vrši službena prepiska. A još više me interesuje iz kog razloga poštovanom direktoru komunalnoga preduzeća u Opštini Vrsi smetaju mrtvi Srbi. Možda mu smetaju živi, pa preko mrtvih pokušava da se obračuna i sa njima, „misleći da Bogu službu prinosi“ (Jn 16, 2), ali ipak ne razumem zašto mu smetaju natpisi na ćirilici koji vekovima ukrašavaju srpska pravoslavna groblja u Dalmaciji i da li je u sledećoj fazi planirao uklanjanje ćiriličnih natpisa sa grobova iz, recimo, 1891. godine.

Pravoslavni grob u Dalmaciji

Koliko je meni poznato, ovo je prvi slučaj da se neka zvanična, javna, dakle državna institucija, obraća sa zahtevom za uklanjanjem ćiriličnog natpisa sa nadgrobnog spomenika na nekom srpskom groblju na teritoriji Republike Hrvatske. Nema smisla u ovom kontekstu razvijati narativ o kulturološkim aspektima groblja, o bilo čijim običajnim i obrednim i verskim pravima, a pogotovo pravima nacionalnih manjina, koja su uostalom, kao što je dobro poznato, regulisana kako Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, zatim Okvirnom konvencijom za zaštitu nacionalnih manjina, Ustavom Republike Hrvatske, Ustavnim zakonom o pravima nacionalnih manjina, pa i samim Zakonom o grobljima.

Naglašavam da se u ovom slučaju upravo radi o narušavanju naznačenih prava i sloboda i njihovom proizvoljnom i nedobronamernom interpretiranju, tim više što se takve represivne mere primenjuju na svetim mestima kakva su, za nas hrišćane, groblja.

Takođe, dodajem da je skrnavljenje grobova i spomena na umrle – a i ćirilični natpis je deo tog spomena – u Hrvatskoj krivično delo za koje se propisuje kazna zatvora do jedne godine. Skrivati se u tom pokušaju iza Zakona o pravima nacionalnih manjina i upotrebi ćirilice u javnom prostoru, jednako je kao pozivati se na Zakon o sportu prilikom uvođenja evra.

Utoliko ovaj slučaj nazivam bizarnim, što je najblaži izraz kojim pokušavam da izrazim svoju osudu, svoje čuđenje i svoju tugu. U vremenima globalne svetske krize, krvavih ratova i razaranja gradova i ljudskih života, ovaj nevešti pokušaj isterivanja individualne volje pokazuje svu besmislenost takvih namera. Strašno je da ni upokojene duše ni njihovo mesto počivanja nisu izuzeti od ovakvih loših namera i skrnavljenja.

U tom smislu podižem svoj glas u nameri da se pod hitno stane na put takvim namerama, svesno izbegavajući reč provokacijama, jer želim da verujem da se ovde radi o netipičnom slučaju koji ne doprinosi suživotu, zajedništvu i boljem uspostavljanju, kako susedskih, tako i međudržavnih odnosa.

Srpski pravoslavni Episkop dalmatinski Nikodim Kosović