Knjiga o stilovima umetnosti SPC u Dalmaciji

U organizaciji Krajiškog kulturnog centra „Sveti Sava“, koji već osam godina sa uspehom deluje u Banjaluci, organizovana je promocija knjige „Djela i stilovi umjetnosti Srpske pravoslavne crkve u Dalmaciji“ magistra istorije umetnosti iz Benkovca Milorada Savića. Ovo kapitalno delo objavljeno je kao izdanje izdavačke ustanove Eparhije dalmatinske „Istina“ a promocija je održana u banjalučkom Banskom Dvoru.

Delo Milorada Savića predstavlja dragoceni naučni doprinos istoriji umetnosti, koja po svom značaju nadilazi područje Dalmacije, istakla je univerzitetska profesorka dr Ljiljana Ševo.

- Knjiga uvaženog kolege, istoričara umetnosti Milorada Savića, jeste jedno izuzetno značajno ostvaranje i jedna publikacija koja će biti nezaobilazna u budućim istraživanjima naše umetnosti, ne samo u Dalmaciji, s obzirom na to da je Dalmacija imala vrlo razgranate veze sa srpskim i grčkim komunama širom Mediterana i unutrašnjosti Balkana - naglasila je Ljiljana Ševo, koja, osim sveobuhvatnosti Savićevog dela, ističe inovativni pristup autora u njegovom izučavanju pravoslavne sakralne umetnosti na području Dalmacije.

- Autor je dao jedan inovativan pristup na osnovu izuzetno iscrpnih analiza stila i ikonografije, odličnog poznavanja arhivske građe, pisanih izvora. Doneo nam je sasvim nova saznanja i o vremenu nastanka i o autorima nekih ikona, predstavio je celine, vrlo važne celine, kao što su manastir Krka, crkva u Skradinu, kao što su umetnička dela u Ravnim Kotarima, nekoliko arhivskih dokumenata, veoma važnih, iz skradinske i dubrovačke crkve, koji govore ne samo o umetničkim delima, nego i o širem socijalnom kontekstu unutar kojeg su ta dela nastajala, jer bez poznavanja društveno-istorijskog konteksta mi ne možemo razumeti ni sama dela - kaže Ljiljana Ševo, te dodaje da je ova knjiga koliko važna za uži krug stručnjaka, toliko je važna i za široku publiku, jer će podići svest o važnosti očuvanja našeg nasleđa.

Milorad Savić po obrazovanju je istoričar umetnosti, a bio je kustos Muzeja u Benkovcu, čiji je i osnivač. Nakon „Oluje“ odlazi u Beograd i Pančevo. Magistrirao je na temu „Srpsko slikarstvo u crkvama Severne Dalmacije“. U Benkovac se vratio 2005. godine, nedugo nakon povratka obnovio je kuću, a bavio se i istorijom umetnosti, prvenstveno u Dvorima Jankovića u Islamu Grčkom.

- Polako sam sakupljao radove koje sam pripremao do tada i druge teme uzimao i razrađivao, a negde 2015. godine sklopim ovu knjigu na moj način. Potom sam je dorađivao, tražio izdavače. Sve skupa išlo je vrlo teško. Bilo je i dopuna i izmena, ali to je prirodno za jednu ozbiljnu knjigu. Onda se našao vladika dalmatinski gospodin Nikodim, koji je prihvatio moj rad, ali sve je to trajalo oko dve godine dok su se našli recenzenti, njihova mišljenja - opisuje u kratkim crtama Milorad Savić nastanak sopstvene knjige, koju mnogi smatraju kapitalnom.

Autor ističe da je nastanak ove monografije zaista veliki posao, sa puno provera, sa skupljanjem ilustracija, kojih je u knjizi više od 350.

- Teme su od pravoslavne crkve i ikonostasa u Zadru do Dubrovnika, crkve i ikone Ravnih Kotara, manastir Krka (arhitektura i ikonostasi), tri crkve u Skradinu, crkva u Šibeniku i nastanak njenog ikonostasa, potom opusi slikara koji nisu bili poznati. Slikar benkovačkog inostasa ostvalja trag kao što je u Vojvodini srpski barok, opusi drugih slikara. Onda sam se bavio pojedinačnim ikonama, kao što je Sveta Katarina iz Skradina iz 1436. godine, El Grekova Bogorodica sa Hristom i praznicima iz 1570. godine, zatim jedna neobična ikona Svetih apostola Petra i Pavla, autora Mihaila Damaskinosa, gde je prikazana evharistija kao osnovna liturgijska tema, ali i mnoge druge ikone koje su svoje mesto našle u ovoj knjizi.

U Krajiškom kulturnom centru „Sveti Sava“ u Banjoj Luci ističu zadovoljstvo što su bili u prilici da organizuju promociju Savićeve knjige, kako bi se publika u Republici Srpskoj upoznala sa bogatim kulturno-istorijskim nasleđem dalmatinskih Srba, a u prilog tome govori i velika zainteresovanost banjalučke publike, rekao je predsednik Krajiškog kulturnog centra „Sveti Sava“ iz Banjaluke Dragan Krošnjar.

Promociji knjige prisustvovali su episkop banjalučki Jefrem i episkop dalmatinski Nikodim.