Porodica Georgijević – dvovekovna vertikala građanskog života u Vinkovcima

Jovan Georgijević rođen je u Županji 1. juna 1901. godine od oca Petra i majke Danice, rođ. Simonović, ali pre nego što se upustimo u priču o njemu bilo bi zanimljivo da malo zavirimo u prošlost porodice Georgijević i saznamo odakle ona potiče te kada i kako je prispela u Vinkovce.

Jovanovi preci doselili su u taj kraj u vreme vladavine austrijske carice Marije Terezije, iz Šipskog kod Korče na tromeđi Grčke, Albanije i južne Srbije, današnje Severne Makedonije. U Vinkovcima su Georgijevići dobijali koncesije za nabavku hrane i sukna za vojsku te hrane za stoku. Priča o ovoj porodici započinje imenom Niće Georgijevića koji je u Vinkovce donesen 1756. godine kao jednoipogodišnje dete iz već pomenutog Šipskog. Austrijsko državljanstvo dobio je 1775. godine kao grčki trgovac. Tada je imao 20 godina. U crkvenim knjigama Srpske pravoslavne crkve u Vinkovcima vidi se da se Nića potpisivao kao Georgiević što je jasno upućivalo na njegovo izvorno prezime Georgijević, a ne na germansku varijantu Georgević, mada su i jedna i druga varijanta bile identične sa još izvornijim prezimenom Đorđević. U leto 1782. godine, 15. avgusta, Nića je na licitaciji, na kojoj je bio jedini prijavljeni učesnik, za 2000 forinti kupio Sontagovu pivaru.

Kao vojni liferant Nića je krajišku vojsku snabdevao mesom i žitaricama često se odričući vlastitog profita jer mu je borba protiv Osmanlija zbog kojih je prognan iz svoje postojbine bila preča od svega. Istakao se u junačkim borbama protiv Turaka ratujući kod Brčkog 1788. i 1789. godine gde je osnovao dobrovoljačku četu koju je vodio Kosta Nikolić zvani Harambaša. Četa je bila sastavljena uglavnom od Srba dobrovoljaca iz Bosne, a Nića je za četu koja je brojala između 60 i 100 ljudi o svom trošku iz Koruške nabavio 100 pušaka i 200 pištolja. Osim što je protiv Turaka ratovao kao neposredni učesnik pomenutih bitaka Nića je svojim prevozom besplatno pomagao u transportu austrijske vojske i komore u Novom Sadu.

Kao predstavnik Srpske crkvene opštine u Vinkovcima Nića Georgijević učestvovao je 1790. godine na Srpskom saboru u Temišvaru, koji je u to vreme bio sedište srpskog episkopa, a kasnije i glavni grad Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata u kom su Srbi i mnogo ranije imali svoju posebnu opštinu sa crkvom i školom. Zaključcima sa Temišvarskog sabora Srbi su tražili unutrašnju autonomiju srpskog naroda u Habzburškoj monarhiji, kao i pravo da se stvaraju zvanične društvene klase, koje su bile nužan preduslov za dobijanje statusa priznate nacije.

Zbog zasluga za monarhiju 1791. godine dobio je plemićku titulu, a jedno od svedočanstava o njegovim zaslugama potpisao je lično karlovački mitropolit Stevan Stratimirović. Svoje potpise na dokumentima overavao je i svojim ličnim pečatom koji je ostao sačuvan u prvom inventaru Srpske pravoslavne crkve osnovanom 1795. godine. Nića je bio oženjen Anom Hranić sa kojom je imao petoro dece, dve ćerke Mariju i Sofiju te trojicu sinova, Nikolaja, Dimitrija i Marka. Umro je u Vinkovcima 1796. godine.

Nićin sin Marko (1783-1848) bio je takođe trgovac u Vinkovcima. Bio je tutor Srpske crkvene opštine u Vinkovcima i član vojnog suda za vreme Krajine. Sa svojom suprugom Katarinom (Kovačević) imao je  šestoro dece, a njegov najstariji sin Nikola rođen 1811. bio je pivar i trgovac pijavicama koje je uzgajao za potrebe bolnica i apotekarskih ustanova širom Austrougarske. U to vreme trgovina pijavicama bila je veoma unosan posao. Dozvolu za prodaju pijavica koje je izvozio sve do Beča i Pešte Nikola je dobio na licitaciji 1850. godine. Od 1850. do 1853. godine kao sporednom delatnošću bavio se i proizvodnjom piva. Njegova pivara nalazila se uz desnu obalu Bosuta na suprotnoj strani od Ervenice u zgradi zvanoj Abacia, koja je srušena 1948. godine, a zauzimala je prostor današnjeg parka pred fabrikom kože. Pivaru je kasnije, 1860. godine, nasledio Jovan (1836-1911), jedan od dvojice Nikolinih sinova. Jovan je u Vinkovcima stekao veliki ugled pa je neko vreme bio čak i gradski načelnik. Drugi Nikolin sin Stevan nasledio je porodičnu kuću Georgijevića, baroknu spratnicu u strogom centru Vinkovaca.

Marko Georgijević

Jovan Georgijević oženio se sa Sofijom Milanković, ženom iz ugledne daljske porodice, izrodivši s njom 1865. godine blizance Petra i Pavla i tada Georgijevići u svojoj porodici dobijaju i prvog univerzitetski obrazovanog člana. Budući da su bili veoma imućni mogli su svojoj deci da priušte dobre škole. Osnovnu školu i gimnaziju Petar je završio u Vinkovcima, a studije medicine u Gracu 1896. godine. Dve godine po završetku studija se kao lekar zaposlio u Županji gde je trinaest godina lečio radnike fabrike tanina, najstarije takve fabrike na Balkanu podignute engleskim kapitalom. Fabrika je zapošljavala preko 200 radnika, a godišnje je proizvodila 1200 vagona tanina. Sem u Županji Petar je radio još u Vinkovcima, Brčkom, i Slavonskoj Požegi. Kao lekar Petar je bio veoma angažovan na podizanju nivoa zdravstvene zaštite u Županji, ali i na opštem kulturnom planu. Obilazio je grad i locirao mesta koja su mogla da budu uzrok potencijalne zaraze, pismeno je obaveštavao gradske vlasti o neuređenim smetlištima, kanalima ili higijenskim čvorovima u školama i energično zahtevao da se propusti isprave i dovedu u pristojno stanje.

Još za vreme studija u Gracu Petar je bio jedan od osnivača tamošnjeg Studentskog lovačkog društva Grunrok. Tu je razvio ljubav prema lovu pa je to bio i jedan od razloga zbog kojih su se njegovi studiji otegli za punih 12 godina. Svoju sklonost ka lovu i sportu negovao je i po povratku u rodni kraj organizujući razne sportske aktivnosti pa je u Županji stekao veliki ugled. Pred Prvi svetski rat Petar je bio jedan od najimućnijih ljudi u celoj Sremskoj županiji. Po svojim poreskim obavezama bio je na 45. mestu, a bolje plaćen i više oporezovan lekar od njega bio je samo Đurica Živković koji se posebno istakao u borbi protiv kuge i lečenju zaraženih od te opake bolesti.

Petar Georgijević

Pred Prvi svetski rat u celoj Evropi proizvodnja tanina naglo je opala pa je i fabrika u Županji zapala u neprilike. Dobro procenjujući novonastalu situaciju Petar odlučuje da napusti Županju i 1911. godine se vraća u rodne Vinkovce. Engleski kapital se već sledeće godine povukao i fabrika tanina prešla je u vlasništvo domaćih deoničara.

Ratno vreme za Srbe u Slavoniji i Hrvatskoj bilo je veoma teško jer su se našli na udaru vlasti koja ih je sumnjičila za podršku Srbiji sa kojom je Austrougarska bila u ratu. Tako je i Petar 1915. godine kao talac interniran u Slavonsku Požegu. U Vinkovce se vratio 1917. godine gde je izabran za predsednika Srpske crkvene opštine. Nakon rata otvorio je privatnu zdravstvenu ordinaciju koju je 1927. godine preuzeo njegov sin Jovan Georgijević. Petar se od tada povukao u miran porodični život sve do svoje smrti 1931. godine.

I to je prvi deo ove priče koji nas je upoznao sa precima dr Jovana Georgijevića i njihovim doprinosom Vinkovcima u kojima su svojim delovanjem ostavili neizbrisiv trag odolevajući svim nedaćama koje su ih kao Srbe pratile od njihovog dolaska još u vreme carice Marije Terezije pa sve do kraja Prvog svetskog rata. Sve te nevolje Georgijevići su izdržali i prevladali na jedan mudar i civilizovan način postajući kulturna vertikala građanskog života u gradu na Bosutu.

Nastaviće se

Izvori:

Dušan Sp. Vojvodić; „Znameniti Srbi vinkovačkog kraja”, Gradska biblioteka Novi Sad, Novi Sad 2004. godine.

Tomo Šalić; „Vinkovački leksikon”, Vinkovci 2007.

Matica srpska; „Srpski biografski rečnik”, Tom 2 V-G, Novi Sad 2006.