Prošlost i kultura Srba u Hrvatskoj kroz naučna istraživanja

Ideja da se organizuje ovakav naučni skup potekla je od činjenice da se u današnje vreme istorija i kultura srpskog naroda na prostoru današnje Hrvatske malo istražuju uprkos činjenici da su Srbi kao narod ostavili izuzetnog traga na ovim prostorima.

- Činjenica je da je prošlost i kultura Srba u Hrvatskoj na nekim marginama naučnih istraživanja, kako u Srbiji tako i u Hrvatskoj. Zajedničko veće opština ima za cilj da zaštiti i kulturu i prošlost pa je ovaj naučni skup logičan nastavak te priče, pa sa ponosom možemo reći da je urodilo plodom ono što smo zamislili – istakao je idejni tvorac ovog skupa i predsednik Odbora za kulturu i sport ZVO-a Veljko Maksić.

Za ovaj naučni skup bilo je prijavljeno 36 učesnika sa 35 tema, dok se na samom skupu pojavilo 28 izlagača.

- Ukupan broj tema i izlagača je odaziv koji nismo mogli ni da pretpostavimo. Same teme su raznovrsne, šarolike i upravo pokazuje da ovakvih skupova sa takvom temom i nedostaje. Ovaj skup je prvi od onih koji će biti i zato i jeste ovako široka tema koja pruža mogućnost da se stručnjaci raznih profila prijave za učestvovanje na ovom skupu – naglasio je Maksić.

Sam skup imao je i međunarodni karakter jer su na njemu bili prijavljeni učesnici kako iz Hrvatske tako i iz Srbije, Mađarske, Crne Gore te Bosne i Hercegovine, odnosno Republike Srpske.

- Sa ovom idejom održavanja ovog naučnog skupa upoznat sam od njenih početaka kada me je inicijator ove ideje Veljko Maksić kontaktirao i izneo u jednoj prilici. Smatram da je ovo odlična zamisao i da bi bilo dobro i korisno da ovo bude prvi u nizu takvih naučnih skupova o istoriji i kulturi Srba u Republici Hrvatskoj i da će s vremenom ovaj skup imati povoljne i korisne učinke i za hrvatsku i za srpsku istoriografiju kao i druge humanističke nauke – rekao je Stanko Andrić iz Hrvatskog instituta za povijest, ogranka iz Slavonskog Broda, koji se naučnom skupu priključio kao istraživač srednjovekovne istorije Slavonije, Baranje i zapadnog Srema sa temom o posedima Brankovića i Jakšića u Vukovskoj županiji na kraju srednjeg veka.

Od istorije do književnosti

Svoje učešće, ali i podršku u radu kao i za pokretanje ove ideje oko organizacije naučnog skupa, dali su brojni predstavnici različitih fakulteta, instituta, organizacija i institucija, mnogi od njih eminentni naučnici i istraživači u svojim oblastima interesovanja.

- Ideja da se napravi skup koji ima ovako jednu sveobuhvatnu i važnu temu je za svaku pohvalu, a činjenica da je srpska zajednica u ovom delu Hrvatske poprilično malobrojna i da se usudila da organizuje skup ovakvog tipa i da je u tome uspela, zaslužuje svaku podršku kako od stručnjaka, tako i od institucija, ali i od država, kako države u kojoj se skup održava tako i ostalih iz regiona. Tema je jako važna i jako velika i iskreno se nadam da ovaj skup neće biti samo jedan, nego da je ovo prvi u nizu, jer bi to bilo izuzetno važno i za srpsku zajednicu u ovom delu Hrvatske i za Srbe iz Hrvatske uopšte, a u krajnjem slučaju zašto ne i za Hrvatsku na čijoj se teritoriji i održava skup, na čijoj teritoriji ti ljudi žive i čija je teritorija danas i predmet njihovih naučnih interesovanja – kaže Milan Gulić sa Instituta za savremenu istoriju iz Beograda koji je na ovom skupu govorio o prvom srpskom referendumu i izjašnjavanju o autonomiji srpskog naroda u Hrvatskoj 1990. godine.

Naučni skup trajao je dva dana, predavači su bili raspoređeni u više sesija, a obrađivale su se različite teme, manje ili više hronološki raspoređene, od istoriografije, preko etnologije i filozofije do književnosti.

- Moja tema je opšti sintetički pregled i mislim da je nedostajalo tako nešto pa se tako nadam da će i vredeti, a to je pregled poseda velikaša srpskog porekla u srednjem veku na teritoriji današnje Hrvatske. Možda je malo metodološki problematično što se nisam držao srednjovekovnog administrativnog uređenja nego sam želeo baš na prostoru koji obuhvata današnja Hrvatska da obradim to srpsko prisustvo preko velikaša koji su tu imali posede ili titule vezane za prostore koji su danas u Hrvatskoj. Činjenica je da će kolege novovekovci na ovom skupu imati pune ruke posla, ali i mi koji se bavimo starijim periodom imaćemo priliku da osvetlimo ponešto od onoga što je vezano za istoriju Srba na ovom prostoru – istakao je Boris Stojkovski sa katedre za istoriju Filozofskog fakulteta u Novom Sadu.

- Kao istoričar književnosti i folklorista moram da naglasim da je Vuk Stefanović Karadžić moja nezaobilazna tema. Njegovo prisustvo na ovom prostoru je zanimljivo i on je upravo u Slavoniji, u ovom delu Srema, zatim u Dalmaciji imao više sledbenika nego recimo u današnjoj Vojvodini ili centralnoj Srbiji. To se vidi i po prenumerantima, po njegovim putovanjima pa je tako recimo 1825. godine došao u Slavonski Brod i od tada počinju intezivne veze Vuka sa mnogim Slavoncima i to ne samo na ovom prostoru nego i u Beču, Budimu, Pešti i to će biti prilika da spomenemo i neke malo zaboravljene i nepoznate književne delatnike, između ostalog i Teodora Radičevića, oca Branka Radičevića rođenog u Slavonskom Brod – naveo je Branko Zlatković sa Instituta za književnost i umetnost iz Beograda govoreći o svom izlaganju o vezama Vuka Karadžića sa Slavonijom i Slavoncima.

Bio je ovo prvi naučni skup u organizaciji Zajedničkog veća opština, ali ne i prvi koji je organizovan na ovom prostoru od strane srpskih organizacija i institucija. Ideja organizatora je da se naučni skup održava svake godine, a kao njegova kruna biće objavljivanje i zbornika radova koji je planiran za oktobar sledeće godine.

*Ovaj tekst je nastao u sklopu projekta „Tu gdje živimo“ koji je podržao Fond za poticanje pluralizma i raznovrsnosti elektroničkih medija Agencije za elektroničke medije.