S Kosova na Kosovo – pokloničko putovanje svetinjama

Grupa od šezdeset i šest hodočasnika iz Knina i okoline tri dana provela na Kosovu i Metohiji.

Vaska Radulović 02.05.2023.
Manastir Gračanica

Uz blagoslov episkopa dalmatinskog Nikodima, grupa od 66 pravoslavnih hodočasnika iz Knina i okoline, predvođena sveštenicima Stankom Antićem i Milanom Radusinom, posetila je Kosovo i Metohiju. Na hodočasničko putovanje krenulo se iz Knina na Vaskršnji ponedeljak, 17. aprila, simbolično sa dalmatinskog Kosova ispred manastira Lazarice, u večernjim časovima, na put koji je vodio od Knina preko Dubrovnika, Crne Gore i Albanije, do carskog grada Prizrena.

Nakon šesnaestočasovnog putovanja pravoslavne vernike duhovno je okrepio dolazak u Prizren, gde su se upoznali sa delićem srpskog duhovno-istorijskog nasleđa u ovom gradu, među kojim su Bogoslovija „Svetih Kirila i Metodija, Saborna crkva Svetog Đorđa i nadaleko čuvena crkva poznatija pod nazivom Bogorodica Ljeviška. U gradu u kojem je do 1999. godine živelo oko deset hiljada Srba, danas ih je toliko da se mogu izbrojati na prste ruke, ali istorijska, verska i kulturna utemeljenost jednoga naroda, ni pored svih napora da mu se ovde zatre svaki trag, i danas se osećaju pri svakom koraku.

Prolazeći centrom grada, pored predivne reke Bistrice na kojoj Kameni most spaja dve obale, ne može se zaobići Sinan-pašina džamija sagrađena 1615. godine, koja se nalazi pod zaštitom Republike Srbije kao spomenik kulture od izuzetnog značaja, a za čiju je gradnju Sinan-paša iskoristio kamen sa zadužbine cara Dušana, manastira svetih Arhangela.

Hodeći Prizrenom, neumorni od puta, hodočasnici iz Dalmacije prvo su obišli Bogosloviju „Svetih Kirila i Metodija”, zadužbinu Sime Andrejevića Igumanova, srpskog trgovca, humaniste i crkveno-prosvetnog dobrotvora. Upoznavši se ukratko sa nastankom i radom škole iz čijih su učionica izašle brojne generacije srpskih učitelja i sveštenika još od 1871. godine, i u kojoj danas, i pored prestanka sa radom 1999. godine, i njenog paljenja 2004. godine, od 2011. stasavaju nove generacije pravoslavnih bogoslova.

Nakon obilaska Bogoslovije vernici su se uputili ka Sabornom hramu Svetog Đorđa u Prizrenu, koji je i saborni hram srpske pravoslavne Eparhije raško-prizrenske. Temelji hrama položeni su 1856. godine, a izgradnja je dovršena 1887. godine, kada je hram i osveštan. Prvobitni katedralni hram prizrenskih episkopa i mitropolita bila je drevna crkva Bogorodice Ljeviške podignuta u periodu 1306-1307, zadužbina srpskog kralja Stefana Uroša II Milutina. Za vreme turske vlasti, Bogorodica Ljeviška je oduzeta od pravoslavnih Srba i pretvorena u džamiju. Pretvaranjem u džamiju unutrašnjost hrama je pretrpela znatna oštećenja, freske su izubijane čekićem, pokrivene slojem maltera i prekrečene.

crkva bogorodice ljeviške (1)

O veličanstvenoj lepoti ovog hrama koji izaziva i divljenje i poštovanje, svedoči i jedan sačuvani natpis na arapskom jeziku, uklesan na njenom unutrašnjem zidu koji glasi: „Zenica oka mog gnezdo je lepote tvoje”. Ali, ni turska prisvajanja u dalekoj prošlosti, ni gađanje iz vatrenog oružja i njeno paljenje od strane albanskih vandala 2004. godine, nisu uspela sakriti tragove i svedočanstva o tome kome svetinja pripada. Čudotvorna ikona Bogorodice Ljeviške, pred kojom se i u ova vremena dešavaju brojna čuda, koja je ostala i opstala uprkos svim stradanjima, budi nadu i veru da će crkva Bogorodice Ljeviške uskoro zablistati u svom punom sjaju.

Dalmatinci u Visokim Dečanima, Pećkoj patrijaršiji i Gračanici

Nakon obilaska Prizrena, hodočasnici su se uputili u manastir Svetih Arhangela koji se nalazi na svega nekoliko kilometara od Prizrena. Naredne dve noći vernici su prespavali u ovoj nemanjićkoj svetinji, obasuti pažnjom, ljubavlju i srdačnošću igumana Mihaila, koji je zajedno sa svojim bratstvom pokazao istinsko lice dobrog domaćina, brata i prijatelja, opšti je utisak svih hodočasnika, koji su takođe imali priliku da se upoznaju sa istorijatom ovog drevnog manastira.

Manastir Svetih Arhangela građen je u periodu od 1343. do 1352. godine kao grobna crkva srpskog cara Dušana. Manastir je imao dve crkve, jednu posvećenu Svetim Arhangelima – grobnoj crkvi cara Dušana, dok je druga podignuta u slavu i čast Svetom Nikoli. Dolaskom Turaka manastirski kompleks je opljačkan i razrušen, dok je 1615. godine manastir porušen do temelja, a od njegovog kamena Turci su u Prizrenu sagradili Sinan-pašinu džamiju.

Drugi dan boravka na Kosovu i Metohiji hodočasnici su se ranom zorom uputili ka Visokim Dečanima, zadužbini srpskog kralja Stefana Dečanskog, čije se svete mošti nalaze u manastirskom hramu. Nakon Svete Liturgije u Visokim Dečanima, Dalmatinci su imali priliku da se upoznaju sa prebogatom istorijsko-umetničkom baštinom ove nemanjićke svetinje, koja već 690 godina predstavlja istinski pravoslavni biser koji okuplja pravoslavne vernike sa svih strana sveta, a gde danas manastirsko bratstvo, predvođeno igumanom ove sveštene obitelji, arhimandritom Savom (Janjićem), čuva predački zavet i zavet osnivača Svetog kralja Stefana Dečanskog, da pravoslavna vera ostane i opstane na ovim stradalnim prostorima, da je narod čuva i da ona čuva narod.

Visoki Dečani

Visoki Dečani

Nakon Visokih Dečana put je vodio u Pećku patrijaršiju, drevno sedište srpskih duhovnih poglavara – arhiepiskopa i patrijaraha pećkih.

Pećka patrijaršija je bila i ostala roditeljski dom svih pravoslavnih Srba, ma gde oni živeli. Istorija ove svetinje je impresivna. Pretpostavlja se da je mesto gde se nalazi kompleks crkava Pećke patrijaršije još u vreme Svetog Save bilo metoh manastira Žiče, gde se tada nalazilo sedište srpske arhiepiskopije. Hram Svetih Apostola u Pećkoj patrijaršiji podignut je trudom arhiepiskopa Arsenija, naslednika Svetog Save, dok je arhiepiskop Nikodim zaslužan za podizanje hrama Svetog Dimitrija, a arhiepiskop Danilo je podigao hramove posvećene Bogorodici Odigitriji i Svetom Nikoli. U Pećkoj Patrijaršiji se vekovima nalazilo sedište i grobno mesto srpskih arhiepiskopa i patrijarha. U gradu Peći danas više nema ni jednog Srbina.

Nakon obilaska Pećke patrijaršije, hodočasnici su se uputili ka još jednoj nemanjićkoj zadužbini – manastiru Gračanici, koja je od Prištine udaljena desetak kilometara. Manastir Gračanica, zadužbina srpskog kralja Milutina, sagrađena je davne 1321. godine. Od tada do danas srpski narod se ponosi ovom Milutinovom zadužbinom, jer njena lepota, duhovni značaj i umjetnička vrednost nadilaze vreme u kojem je sagrađena, u kojem je opstajala i u kojem je danas, svedočeći svojom istorijom srpsku umetničku ostavštinu srednjeg veka.

Drugi dan posete Kosovu i Metohiji okončan je povratkom i prenoćištem u manastiru Svetih Arhangela. Sledećeg jutra, opraštajući se sa manastirskim bratstvom i kosovskim svetinjama, hodočasnici iz Knina krenuli su put Dalmacije. Na tom putu povratka nisu zaobišli ni Podgoricu i njen veličanstveni hram Hristovog Vaskrsenja. Poseta podgoričkom hramu podrazumevala je i poklonjenje na grobu blaženopočivšeg mitropolita Amfilohija čiji su zemni ostaci pohranjeni u kripti ovog hrama.

Nadahnuti carskim Prizrenom i njegovim svetinjama, snagom vere kojom odiše svaki pedalj ove srpske zemlje, hodočasnici su se pozdravili, ali ne i oprostili, sa Kosovom i Metohijom, obećavši da će zauvek u srcu nositi pečat ovih drevnih svetinja, ali i ponovo doći čim se ukaže nova prilika za obilazak ove srpske duhovne kolevke.

Putovanje hodočasnika iz Knina i okoline pomogla je Opština Biskupija, na čemu su zahvalni sveštenici i hodočasnici, kojima će ovo Vaskršnje putovanje ostati u trajnom i molitvenom sećanju.