Zagonetke vučedolske civilizacije (1)

FOTO: Muzej vučedolske kulture

Mistično putovanje u praistoriju

Pored zastupljenih brojnih izuzetno naprednih kultura iz doba eneolita, perioda između 3000. i 2200. godine p.n.e. podunavsko vučedolska kultura je prema snazi, važnosti i veličini civilizacijskih dometa drevnih naroda, ostavila dubok trag. Sagledavajući celokupan drevni balkanski prostor, koji je obuhvatao područje Transilvanije na severu do skopske kotline na jugu, te od centralne Bosne na zapadu do sofijskog polja na istoku, nailazimo na podatke o postojanju brojnih kultura. Neke od njih su prethodile vučedolskoj, sa većim ili manjim uticajem na istu. Pored starčevačke kulture odakle i potiču prvi zagonetni praistorijski tragovi, na područje Podunavlja delovanjem i dolaskom istočnostepskih naroda veliki uticaj je imala još i lasinjska, badenska, sopotska, kostolačka i vinčanska kultura. Mešanje tih kultura je dovelo do posebnog arheološkog istraživačkog pristupa nama najinteresantnijoj i najbližoj podunavsko vučedolskoj kulturi koja je ime dobila po nalazištu Vučedol, kraj Vukovara.  

Činjenice da su Vučedolci posedovali izuzetno visok nivo drevnog znanja mogu se pronaći u brojnim literaturama autora, koji su svoj život posvetili arheološkim istraživanjima Vučedola. Vredne podatke koji zainteresovane za ovu temu ostavljaju bez daha, između ostalih, dao je i dugogodišnji istraživač i naučnik Aleksandar Durman. Njegov zaključak nakon dugotrajnog i posvećenog rada da je Vučedol „evropski odgovor na piramide u Egiptu“ otvara ljubiteljima daleke prošlosti novu vizuru i drugačiju dimenziju prilikom posete drevnih predaka.

Istražujući ovu temu i vraćajući se u prostor i vreme drevnog balkanskog područja, provlači se mnogo misterioznog i intrigantnog, zbog čega bi moglo da se pomisli kako je reč o nečem bajkovitom i mitskom, ali nije u potpunosti tako. Zaista, neke karike nedostaju i o nečemu se može nagađati i konstruisati samo u mašti, ali činjenica jeste da su drevni Balkanci gotovo 1000 godina gradili miran i tih čudesan svet na obali Dunava, ostavljajući autentičan pečat u istoriji širokog evropskog područja.

FOTO: Muzej vučedolske kulture

Zahvaljujući ogromnom znanju naših arheologa i njihovoj bezgraničnoj mašti, danas znamo da su Vučedolci bili daleko ispred svog vremena, čarobnjaci u umetnosti, arhitekturi, izradi keramičkih i metalnih, a kasnije i prvih bronzanih predmeta. Znamo i da su na osnovu položaja sazvežđa ovladali računanjem vremena i ostavili nam najstariji evropski kalendar, te da su na sofisticiranim keramičkim posudama ostavili zapise prvog evropskog pisma.

Pored zapažene kulturološke, tehnološke i religijske univerzalnosti, mnogo je mističnog, zagonetnog i vrednog divljenja utkano u priču o životu ovih naroda o čemu pre svega govori i respektabilan broj godina njihovog postojanja bez ratova i autokratije. Svakako je vredna pomena i enigma koja se ogleda u postojanju nesumnjivo dobre komunikacije i prenošenja znanja starijih drevnih kultura koje su prethodile vučedolskoj, iz vremena neolita, perioda od 5300 do 4400. godine p.n.e. Dokaz za to leži u činjenici da su svi predmeti, na celokupnom praistorijskom području, pravljeni od lokalnih sirovina bili vrlo slični ako ne i identični. Dakle, može se zaključiti da su drevni narodi već u vreme ranog neolita imali standardizovanu proizvodnju, jer se tada materijali nisu distribuisali nego pravili na isti način, što ujedno i dokazuje kompaktnost široko rasprostranjene kulture koja se kasnije vekovima prenosila i tako došla na prostor današnjeg istoka Hrvatske. Iako je mnogo toga prvog bilo zastupljeno u neolitskom periodu, počevši od arhitekture naselja i umetničkog izražaja, 1000 godina kasnije Vučedolci obeležavaju eneolit naprednom tehnikom u kaljenju bakra na visokim temperaturama stvarajući tako novo bakreno doba, sofisticiranom obradom keramike, upotrebom prvih simbola i kalendara, te naprednom poljoprivrednom kulturom i vrlo zanimljivom izradom alata, oruđa i oružja.

Tajne Vučedola sakrivene iza simbola i arheoloških predmeta 

Prva sistematska istraživanja na desnoj obali Dunava kod Vukovara započeo je arheolog Josip Brunšmid još 1897. godine. Istraživanje lokaliteta traje i danas, a u tom radu i promociji vučedolske kulture učestvovali su brojni naučnici i arheolozi. Pored Brunšmida, posebno se ističu Viktor Hofiler i Stojan Dimitrijević, a u poslednjih 30 godina intenzivno ovom temom se bavi prof. dr sc. Aleksandar Durman.

Ideja o projektu Vučedol nastala je 80-tih godina prošlog veka, a do njegove realizacije zbog ratnih sukoba dolazi tek 20 godina kasnije, otvorenjem stalne postavke Muzeja vučedolske kulture kao novoosnovanog nacionalnog muzeja od posebnog značaja za Republiku Hrvatsku. Danas se u muzeju čuva niz arheoloških istraživanja, naučnih interpretacija, ali i shvatanja suštine drevnih vremena. To je rezultat višegodišnjeg simultanog i koordinisanog rada niza stručnjaka od samog početka realizacije projekta posvećenog ovoj praistorijskoj arhitektonskoj celini. Upravo iz tog mesta i zahvaljujući naučnicima imamo danas priliku da putujemo kroz milenijume i posetimo naše daleke pretke. Ovaj, u svetu jedinstveni muzej, na površini od 1200 kvadratnih metara u celini prezentuje Vučedol sa svim elementima koji su eneolitičkom čoveku obezbeđivali ukupan kvalitet života. Tako imamo mogućnost da se upoznamo sa visokim standardom života koji se ogledao kroz kulturu stanovanja u tipičnoj indoevropskoj kući, preko odeće od obrađene kože, lana i obuće, te obuće izrađivane posebno za levu i desnu nogu, do širokog spektra zanata uključujući i stočarstvo, ratarstvo, produkcija keramike, metala, oruđa, oružja itd. Obilje proizvedenih posuda, materijala, ukrasa otvara i širok spektar rekonstrukcije duhovnog života jer nam učestali znakovi na tim posudama prenose elemente koje možemo tumačiti kao neku vrstu slikovnog pisma. Poseban je i odnos Vučedolca prema životu i smrti, ali revolucionaran domet koji se pripisuje drevnoj kulturi Podunavlja ogleda se kroz razvoj metalurgije.

FOTO: Muzej vučedolske kulture

Zalazeći unutar vremena i prostora ove tajanstvene civilizacije zaista ima mnogo toga da se ispriča, poveže i odveže, što nije moguće samo u okviru jednog teksta. Stoga ćemo se u narednim tekstovima postepeno povezivati sa svim značajnim podacima koji će možda nekom da otvori um za maštovito putovanje u sasvim drugu dimenziju, neko će od nas možda čak uvideti novi pristup i koncept sadašnjeg vremena, dok će nekima susret sa Vučedolcima omogućiti samo dobru zabavu. Kako god bilo, saznanje da je vreme zenita vučedolske kulture, vreme velikih civilizacija Mesopotamije i Troje, te da je Stonhendž sagrađen stotinama godina nakon njihovog postojanja vredno je daljeg istraživanja ove intrigantne kulture, najbliže nama.

Nastaviće se…