Jubilej o kojem se malo govori i piše

Nakon Prvog svetskog rata i stvaranja Кraljevine SHS došlo je do iseljavanja (optacije) srpskog i jugoslovenskog stanovništva iz Mađarske u delove novonastale države.

Tim povodom obeležavajući stogodišnji jubilej od ovog događaja u Belom Manastiru organizovan je okrugli sto na kojem se sa naučne strane govorilo o ovom istorijskom događaju. Okrugli sto organizovan je na zajedničku inicijativu srpskih organizacija iz Baranje, a u njemu su učestvovali SКD „Prosvjeta“ pododbor Beli Manastir i veća srpske nacionalne manjine Belog Manastira, Darde i Osječko-baranjske županije u saradnji sa Maticom srpskom.

- Prošle godine kada smo organizovali promociju knjige Milana Micića o optantima, došli smo na ideju da obeležimo ovako jedan bitan jubilej i tada smo stupili u kontakt sa Srpskim institutom iz Budimpešte, Maticom srpskom i dogovorili ovakav jedan skup. Smatramo da pitanje optanata nije dovoljno obrađeno u našoj istoriografiji i osećali smo dužnost prema tim ljudima koji su morali da napuste svoj rodni kraj i dođu u novu državu – rekao je jedan od organizatora ovog skupa Dejan Jeličić.

U radnom delu i na temu optacije govorili su Milan Micić, Jelena Veselinov i Milena Кulić iz Matice srpske, zatim Pera Lastić iz Srpskog instituta iz Budimpešte, Predrag Mandić novinar iz Budimpešte i Pero Matić iz Darde. Dan ranije u Dardi su predstavnici Matice srpske predstavili svoj Letopis kao i rad ove najznačajne kulturne srpske institucije.

- Organizacija ovog okruglog stola je sjajna ideja jer je značajan deo srpskog stanovništva koji je danas u Baranji upravo optantskog porekla i u nekadašnji deo jugoslovenske Baranje prelio se značajan deo tog stanovništva. Čini mi se da su od svih prostora gde su se doselili optanti, a to su i Srem, Bačka i Banat, da se uticaj optanata najviše oseća u Baranji i da je ta optantska priča u Baranji najprisutnija. Moj rad i izlaganje se zasnivaju na tome da svoju istraživačku sondu spustim na običnog čoveka, pojedinca, tako da kroz sudbine pojedinaca na različitim prostorima pokušavam kroz njihove lične sudbine, a na temelju izvora i literature, predstavim sve procese optacije. Zapravo, cilj mi je da predstavim kako se na jednom čoveku lomi ta velika istorija i kako se na njegov život prelamaju svi njegovi teški događaji kao i istorijska i ljudska drama – istakao je generalni sekretar Matice srpske Milan Micić koji je naglasio da je Matica srpska već imala određene programe na ovu temu i da će se u narednom periodu takođe posvetiti daljnjim istraživanjima.

Optiranje važan događaj u 20. veku

Ako se govori o optiranju neophodno je obraditi nekoliko celina od kojih su uzrok i razlozi optiranja, zatim tok optacije, dolazak u nove krajeve, integracija, posledice na lokalnom i državnom nivou i slično.

- Pre svega želimo da naglasimo da je optacija ili optiranje bio jedan istorijski događaj koji nije najznačajniji samo u 20. veku za Srbe u Mađarskoj, odnosno Ugarskoj, nego ako se posmatra jedan duži period može da se usporedi sa značajem seobe Srba 1690. godine. Ako se posmatra to kao jedan ključni događaj za sudbinu Srba u Mađarskoj onda mislim da ta tema nikada nije na adekvatan način obrađena i istražena. Znamo da je ključna knjiga u ovom momentu na tu temu ona Gojka Malovića u izdanju Matice srpske gde nalazimo osnovne podatke u vezi sa optiranjem. Značajno je da je povodom sto godina od početka masovnog iseljavanja pokrenuta akcija za obeležavanje te godišnjice kao i pokretanje značajnih istraživačkih projekata od strane Matice srpske i u taj posao se uključuje i Srpski institut – kaže direktor ovog instituta Pera Lastić.

Pored okruglog stola organizatori su na kraju doneli i zaključke sa ovoga skupa koje su predstavili široj javnosti, a kako najavljuju sledeće godine je u planu i objavljivanje zbornika radova sa ovoga okruglog stola koji bi bio proširen sa radovima naučnika koji nisu mogli da dođu na skup. Okruglom stolu prisustvovali su i predstavnici Zajedničkog veća opština, Srpskog kulturnog društva „Prosvjeta“ iz Zagreba kao i Arhiva Srba u Zagrebu.

*Ovaj tekst je nastao u sklopu projekta „Tu gdje živimo“ koji je podržao Fond za poticanje pluralizma i raznovrsnosti elektroničkih medija Agencije za elektroničke medije.