Obeleženi važni jubileji Bate i Borova

Dvojica vrsnih poznavalaca istorije Batine fabrike u Borovu i uopšte stvaranja svojevrsnog fenomena Borova, Ivica Žabić i Slavko Bubalo, održali su predavanje o dva jubileja – stogodišnjici trgovačkog društva Bata i 90 godina fabričke štampe.

Uvodničar u ovo predavanje bio je Ivica Žabić čija je tema bila stogodišnjica prisustva Bate na prostorima bivše Jugoslavije i 90 godina od početka izgradnje fabrike i fabričkog naselja.

- Ovo predavanje sam pripremao nekoliko godina, ali je ono zbog pandemije u nekoliko navrata odgođeno. Bata je na području Jugoslavije zvanično prisutan od 1920. godine, a 1921. godine je registrovan u Zemunu. Fabrika se, manje-više zna, gradila od avgusta 1931. godine pa sve do 1991. godine od kada je gotovo više i nema. Naprosto, ostao je taj žal za prošlošću i otuda i želja za ovakvim predavanjem – istakao je Žabić.

Bata je bila multinacionalna kompanija gotovo od svojih početaka, ali čim je postala javno preduzeće od 1900. godine krenula je širom sveta. Kao takva, ova kompanija pojavila se i na prostoru Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, potonje Kraljevine Jugoslavije.

- Sam dolazak Bate u Borovo je čudna koincidencija koja se desila prilikom Batine posete u julu 1930. godine kada je sa Tomom Maksimovićem obilazio teren za izgradnju fabrike na području bivše kraljevine. Onda je sticajem okolnosti borovski paroh Bogdan Dejanović na željezničkoj stanici sreo Tomu Maksimovića i Tomaša Batu i tako se desilo da je Borovo vrlo brzo postalo najprosperitetniji deo možda i cele Kraljevine Jugoslavije – kaže Žabić.

Fabrika je na određen način radila i tokom Drugog svetskog rata u Nezavisnoj državi Hrvatskoj, a u socijalističkoj Jugoslaviji Borovo postaje svojevrsni jugoslovenski brend.

Ivica Žabić

- Borovo bi verovatno opstalo da nije bilo rata devedesetih godina prošlog veka, ali i pod drugim okolnostima i drugačije organizovano. Danas je u njoj zaposleno negde oko 600 ljudi, sa mnogim pogonima koji ne rade, a interesantno je da je za vreme rata, u Krajini, radilo oko 2.500 ljudi koji su u svim pogonima nastojali da održavaju i proizvodnju i proizvodne hale. Nakon reintegracije sa Borovom se dešava isto ono što se desilo i u celoj državi, pljačkaška privatizacija koja je dovela do svega ovoga što imamo danas. Igrom slučaja bio sam pre tri godine u Zlinu i tamo u svakoj Batinoj hali neko nešto radi i za razliku od Borova nema hale koja je prazna – naglasio je Žabić.

Fabričke novine i ostala izdanja

Drugi deo predavanja bio je posvećen fabričkoj štampi, odnosno jubileju od 90 godina štampanja prvog broja novina Borovo, a izlaganje na ovu temu izneo je vukovarski novinar i publicista Slavko Bubalo.

- Mi smo sa ovim borovskim temama možda malo i dosadni, ali Borovo nije bio samo naš brend, Borovo je bilo jugoslovenski pa i svetski brend. Jedan deo tog Borova bile su i njegove novine, a evo ovih dana poklopilo se upravo da su Borovske novine prvi put izašle 15. novembra 1932. godine. Osim tih novina Borovo je imalo i mnoga druga izdanja i to su izdanja koja nisu bila čitana samo u Borovu jer npr. list Izbor izlazio je u obliku knjige i sadržavao je u sebi najbolji izbor iz svetske štampe. Za vreme Drugog svetskog rata novine nose naziv Novo Borovo koje je izdavala vlast Nezavisne države Hrvatske. Po završetku rata izlazio je Trudbenik, a list Borovo izlazi od 1953. godine. U periodu Krajine izlazi Borovo koje je na ćirilici i srpskom jeziku. Danas one više nažalost ne postoje – istakao je Bubalo koji je pre četiri godine izdao knjigu pod nazivom Borovo – sumrak jednog svitanja čije je drugo dopunjeno izdanje završio upravo ovih dana.

- Ova nova knjiga je mnogo obimnija, gotovo dvostruko veća i sadrži neka nova poglavlja, uz ona stara od kojih su mnoga dopunjena jer sam u međuvremenu naišao na neke nove podatke. Očekujem da ću početkom sledeće godine tu knjigu uspeti i da objavim – zaključio je Bubalo.

Nakon predavanja prisutnima se obratio i Božidar Markotić, koji je na mestu glavnog urednika lista Borovo bio od 1954. pa sve do 1991. godine. On je najtoplije zahvalio organizatorima na pozivu i prilici da kaže nekoliko reči. Istovremeno je izrazio i svoju tugu što o Borovu danas govori samo nekolicina posvećenih entuzijasta.

- Trebalo bi da prevaziđemo prošlost i da zaboravimo ono što nas razdvaja jer svi smo mi prolazni na ovom svetu, a Borovo je nešto što nas je sve povezivalo i mi smo dužni da čuvamo tu uspomenu – rekao je Markotić koji je pre svog obraćanja pozvao sve prisutne da minutom ćutanja odaju poštu svim umrlim radnicima Borova.

Publika je nakon programa imala priliku da vidi i nekoliko izloženih primeraka borovske štampe koja se nalazi u arhivi vukovarskog Srpskog kulturnog centra.