Vodič kroz Svetu goru – Solun

Naša Vaska Radulović putovala je sa Čuvarima Hristovog groba do manastira Kakovo odakle se muški deo uputio u posetu Svetoj gori Atonskoj. U poslednjem četvrtom delu čitajte o poseti srpskom vojničkom groblju Zejtinliku i crkvi Svetog Dimitrija u Solunu.

Vaska Radulović 02.09.2022.
Solun Zejtinlik Čuvari Hristovog groba Vrlika Batajnica

Nakon prvog dela u kojem je opisan put od Beograda do Uranopolisa, drugog gde ste mogli da čitate o boravku u Hilandaru, i trećeg koji govori o gradiću Kareji, sada je pred vama tekst o boravku ekspedicije u Solunu.

Nakon posete ruskom manastiru Pantelejmon i dvočasovne vožnje trajektom u povratku, vrlički Čuvari su svoj trodnevni boravak na Svetoj gori okončali dolaskom na početno odredište, luku Uranopolis. Prepuni utisaka, doživljaja i susreta koji će im zasigurno zauvek ostati u sećanju, sa vrećicama punih mirisnog mira, kutijica hilandarskog tamjana, osveštanih brojanica i ikona za one koji su ih na ovaj put ispratili, ali i origana, vegete, čajeva i melema koje hilandarsko bratstvo priprema po najprirodnijoj recepturi. Previše svega da bi se u kratkim crtama moglo nabrojati i opisati. U Uranopolisu ih je čekao autobus za povratak, ali pre toga plan je bio obići bar još dva značajna odredišta u gradu Solunu, crkvu Svetog Dimitrija i srpsko vojničko groblje Zejtinlik.

Crkva Svetog Dimitrija

Crkva Svetog Dimitrija nalazi se u centru Soluna, u istoimenoj ulici, smatra se najvećom i najvažnijom solunskom crkvom i predstavlja jedan od najznačajnijih spomenika grada. Sveti Dimitrije rođen je u Solunu 280. godine. Ovaj Svetitelj se slavi kao zaštitnik grada Soluna, njemu u čast svake godine u gradu se organizuju brojne svečanosti, najbrojnija litija koja prolazi kroz grad, dok je kalendarski datum obeležavanja Svetitelja u čitavoj Grčkoj proglašen za neradni dan.

Dimitrije je bio u vojsci cara Maksimijana i veruje se da je zaštitio Solun od neprijateljske vojske, a od cara je dobio zadatak da istrebljuje hrišćane. Međutim, budući da je i sam bio hrišćanin sveti Dimitrije se suprotstavio toj carevoj naredbi i počeo javno da propoveda hrišćanstvo. Kada je car Maksimijan čuo za ovo naredio je da se sveti Dimitrije zatvori u tamnicu gde je i ubijen. Hrišćani su u tajnosti uzeli njegovo telo i sahranili ga. Na mestu gde je sahranjen je podignuta crkva a on je proglašen zaštitnikom Soluna. Hram svetog Dimitrija u Solunu se od 1989. nalazi na listi svetske kulturne baštine od izuzetnog značaja i danas predstavlja jedan od najlepših primera paleohrišćanskih i vizantijskih spomenika kulture.

Solun Crkva Svetog Dimitrija Čuvari Hristovog groba Vrlika Batajnica

U okviru crkve možete posetiti katakombe koje su otvorene za posete svakog dana do 13h, a svi vernici mogu se pokloniti i moštima svetog Dimitrija koje su u kivotu izložene u posebnom delu hrama. Mošti su skoro osam vekova bile u Italiji u gradu San Lorenco, ali su na traženje Grka vraćene u Solun 1978. i 1980. godine.

Koliko je poštovan od strane Grka govori i činjenica da nekolicina ljudi koje smo imali priliku upoznati nose upravo imena Dimitrije, Dimitras ili Mitra i da su to imena, kako su nam rekli, ujedno i najčešća među njima. Čudotvorna blagodat i snaga njegovih svetih moštiju izlečile su mnogobrojne bolesnike, a uz brojne hramove i kapele koje su mu posvećene kod Srba i Rusa, poznato je i da je Sveti Dimitrije jedna od pet najčešćih slava koje se praznuju u srpskom narodu.

Sve to su samo neki od razloga zašto su Čuvari sa posebnim iščekivanjem čekali dolazak u ovaj hram i susret sa Svetiteljem. Poklonjenje moštima, molitve i želje upućene upravo na ovom mestu, mirisni miro koji se oseti u svakom deliću hrama, pružaju mir, spokoj i veru da su sve ovozemaljske brige prolazne i rešive upravo blagoslovom koji ovde dobijete. Taj osećaj teško se može rečima približiti, ali se zasigurno nikada ne zaboravlja.

Nakon jednočasovnog boravka u hramu, put je nastavljen ka srpskom vojničkom groblju u Solunu.

Zejtinlik - srpsko vojničko groblje

Srpsko vojničko groblje na Zejtinliku nalazi nedaleko od samog centra u Solunu. U sklopu groblja, smešteni su grobovi srpskih, francuskih, italijanskih, engleskih i ruskih vojnika poginulih u borbama i proboju Solunskog fronta. Groblje je podignuto na mestu na kojem se tokom 1916. godine nalazila poljska bolnica srpske vojske. Pripreme za izgradnju groblja počele su 1926. godine, a na čelo je postavljen Savo Mihailović koji je imao zadatak da sa grupom saboraca prikupi posmrtne ostatke izginulih ratnika raštrkanih na širokom prostoru na kojem su vođene borbe. Oni su obišli oko 250 grobalja, ekshumirali poginule ratnike i preneli na novo groblje. Sav materijal za izgradnju groblja donet je iz Srbije, Grčka je besplatno ustupila zemljište od oko 7000 m2, a sav materijal oslobodila carina i poreza.

Solun Zejtinlik Čuvari Hristovog groba Vrlika Batajnica

Od glavnog ulaza u groblje, široka staza vodi do kosturnice iznad koje je podignuta kapela čiji je ulaz sa druge strane. Unutrašnjost kapele ukrašena je natpisima svih jedinica i glavnih bojišta. U kosturnici je sahranjeno 5580 srpskih ratnika stradalih na Solunskom frontu. Oko mauzoleja se nalazi 10 parcela u kojima je sahranjeno još 1440 srpskih ratnika, a tu su i dve zajedničke grobnice na kojima je sahranjeno 78 srpskih nepoznatih ratnika sa Solunskog fronta i 217 nepoznatih srpskih ratnika prenetih iz Carigrada. U sklopu srpskog groblja se nalazi i takozvano „Partizansko groblje” gde je sahranjeno 126 partizana koji su stradali u nacističkim logorima u Solunu za vreme Drugog svetskog rata.

Ispod platoa na kojem je smeštena kapela nalazi se kripta. Od ulaza, stepenicama se spušta u centralnu prostoriju iz koje se račvaju bočni hodnici u čijim se zidovima nalaze mermerne ploče poginulih koji su tu sahranjeni. Tokom niza godina u sklopu groblja je nastao svojevrstan muzej predmeta, knjiga i relikvija koje su posetioci donosili. Tokom Drugog svetskog rata čuvar Ðuro Mihailović, sin gore pomenutog Save, uspeo je da sačuva groblje od nacističke pljačke zakopavši vredne knjige i relikvije.

Sa svim tim podacima i istorijskim činjenicama, posetioce srpskog groblja u Solunu, sve do nedavno upoznavao je čuveni deda Đorđe Mihailović. Deda Đorđe je naslednik čuvene loze Mihailovića, Đurin sin i Savin unuk, koji su svojim životima i posvećenošću ostavili najveći trag  na ovom svetom mestu. Na pragu stote godine, obremenjen starošću i bolešću, deda Đorđe više nije čuvar groblja, ono što je bio kroz čitav svoj život, ali je svakako prisutan u svakoj priči koja se vezuje za ovo mesto na kojem je rođen i odrastao, pa i u rečima njegovog naslednika Krstimira iz Surdulice, koji već trideset godina živi u Grčkoj.

Solun Zejtinlik Čuvari Hristovog groba Vrlika Batajnica

Na žalost svih nas koji smo taj dan obišli Zejtinlik, ostali smo uskraćeni za susret i mudre reči čuvenog deda Đorđa, ali smo zahvaljujući srdačnoj dobrodošlici i gostoprimstvu Krstimira imali priliku da se bliže upoznamo sa istorijom i hrabrošću naših predaka koji ovde počivaju.

Za posetu ovom mestu, obilazak groblja, kapele, kosturnice i muzeja, i čitav dan obilaska, čini se, ne bi bilo dovoljno. Čitavu sliku i prvi utisak upotpunjuju i visoki čempresi oko čitavog groblja, čije su sadnice donete baš iz Hilandara kako bi odavale večnu stražu palim borcima za slobodu.

Nakon posete Solunu, došlo je vreme i za oproštaj sa Grčkom. U kasnim popodnevnim satima Čuvari su se uputili ka Srbiji da bi, narednog dana u zoru, stigli na mesto polaska. Ni dug put, ni sati provedeni u autobusu, ni izlasci na državnim granicama, ni premalo sna u nekoliko dana, nisu mogli uticati na utiske koji se nose sa Svete Gore, iz Hilandara i Soluna. Taj put nije bio jedan turistički obilazak, bar po onome kako su ga pomenuti putnici doživeli. Bio je to zagrljaj sa verom, duhovnošću, istorijom i istinskim vrednostima koje su utemeljene u identitet pravoslavnog naroda. Susret koji se ne zaboravlja i put nakon kojega se više ne vraćaš isti, već bolji. Zato ga je najteže opisati. To iskustvo, bar jednom u životu, vaistinu treba doživeti.