„Saradnja sa srpskim institucijama se znatno poboljšala“

Na lokalnim izborima u maju 2021. godine Radomir Čvarković iz SDSS-a reizabran je na poziciju zamenika župana Osječko-baranjske županije iz reda pripadnika srpske nacionalne manjine. Sa njim smo ovoga puta razgovarali o pravima i položaju Srba koji u ovom kraju Hrvatske žive vekovima, ali ih je sve manje i manje.

Kako biste ocenili položaj sprske zajednice na prostoru Osječko-baranjske županije?

- I kod nas je rezultat poslednjeg popisa stanovništva pad broja Srba i taj broj je priličan. Mi smo sa nekih 23 hiljade pali na 15 hiljada. U postotku to i nije tako puno, sa otprilike osam na šest odsto, ali je brojčano to izuzetno veliki pad. Zadržali smo poziciju zamenika župana, ali smo u županijskoj skupštini sa tri zagarantovana većnika pali na dva te smo takođe izgubili mesta zamenika načelnika u opštinama Podgorač i Viljevo. U drugim sredinama imamo i pad zagarantovanih opštinskih većnika pripadnika srpske nacionalne manjine. Sve u svemu trend nije povoljan, a demografski podaci potvrdili su ono što mi na terenu uglavnom vidimo. Naša je zajednica sve starija i u pojedinim sredinama se gasi.

Šta je ono što je aktuelno u sredinama u kojima žive Srbi?

- U gradovima i opštinama imamo 14 veća srpske nacionalne manjine i dodatno županijsko veće. Međusobna saradnja svih nas je odlična, a pogotovo unazad dve ili tri godine u kojima smo svi poboljšali saradnju sa srpskim institucijama, a tu prvenstveno mislim na Zajedničko veće opština i Srpsko narodno veće. To se pre svega odnosni na programe kapitalnih donacija kroz koje su značajna sredstva za veoma važne projekte ostvarile opštine u kojima smo većina, ali i naša manjinska veća. Kroz SNV je u poslednje tri godine isplaćeno skoro pola miliona evra, a kroz ZVO skoro milion evra u istom tom periodu. Izdvojiću samo izgradnju Srpskog kulturnog centra u Osijeku, kupovinu Srpske kuće u Belom Manastiru, kupovinu Srpske kuće u Tenji i brojne druge infrastrukturne projekte u opštinama i gradovima u kojima žive Srbi.

Broj Srba opada i u samom gradu Osijeku, ali imali smo nedavno vesti da se tamo pokreće učenje srpskog i veronauke u školama.

- Mi u gradu Osijeku imamo značajan broj pripadnika srpske zajednice, ali su oni aktivniji uglavnom u prigradskim naseljima Tenja i Klisa dok se u samom gradu osim SKD Prosvjete, manjinskog veća i crkve, događa zamiranje institucija, a popriličan je i trend asimilacije. U Tenji i Klisi je to malo drugačije i dobar je primer što smo krajem prošle godine u Klisi položili kamen temeljac za izgradnju nove crkve što je velika stvar za Grad Osijek. Ipak, kao što ste rekli, u jednoj osnovnoj školi u samom gradu pokrenuta je veronauka, a sada očekujemo da se ona pokrene i u jednoj srednjoj školi. U saradnji sa SNV-om u jednoj školi je pokrenut model C, a s obzirom na iskazano interesovanje od naredne godine ovaj model očekujemo da bude uveden i u Srednjoj medicinskoj školi. Nadamo se da će sve to dovesti do oslobađanja učenika i roditelja kada je u pitanju bar negovanje srpskog jezika i kulture.

Kako je u zapadnim delovima županije i krajevima oko Donjeg Miholjca i Našica?

- Tamo su podaci sa popisa još lošiji nego u istočnom delu, ali ono što je pozitivno je da smo na prethodnim manjinskim izborima uspeli da pokrenemo manjinska veća u Našicama i u opštini Koška. Od ranije tamo imamo veća u opštinama Viljevo i Magadenovac u koji spadaju Kućanci. Zbog sve manjeg broja i sve manjeg obima prava u ovim krajevima bojimo se kako će sve to u budućnosti izgledati jer imamo primere iz južnih delova županije gde su Srbi danas u tragovima, a tradicionalno su živeli na tim područjima. To je kraj oko Levanjske Varoši, Slobodne Vlasti, Drenja i oko Đakova. Taj deo županije je trajno izgubljen, a bojim se da to čeka i zapadni deo.

Kakva je situacija u samoj županijskoj upravi? Nedavno ste imali i promenu župana kada je Ivan Anušić postao ministar.

- Odnos prema meni kao zameniku župana nije loš. Rekao sam već da smo imali do sada pravo na tri zagarantovana većnika, međutim mi kao politička stranka nismo uspeli da pređemo prag pa naši predstavnici u Skupštini dolaze iz većinskih stranaka. Mogu otvoreno da kažem da su ti ljudi nevidljivi kada je u pitanju naša zajednica i prilično nezainteresovani. Oni u principu tamo samo popunjavaju taj broj koji je Zakon odredio. To je jedan od osnovnih problema sa kojim se u radu susrećem jer ta činjenica otežava i politički značaj zamenika župana. Sa druge strane, ne mogu da se požalim na rad upravnih tela Županije i njihov korektan odnos i pružanje svake vrste pomoći našim opštinama, organizacijama, crkvi i pojedincima.

Kako vidite budućnost Srba na svim ovim prostorima?

- U nekim sredinama gde nemamo političke predstavnike i organizovana veća zamrla je i sva druga aktivnost jer su manjinska veća nosioci društvenih, kulturnih, verskih i svih drugih dešavanja. Demografsku situaciju teško da možemo da zaustavimo jer je to opšta slika u našoj županiji koja je jedna od najvećih po brojčanom padu. Bojim se da mi kao zajednica ne možemo samostalno da utičemo na opšte trendove osim ako se država u to ne uključi. Mere koje imamo za zaustavljanje ovakve demografske slike su u principu dobre, ali u praksi vidimo da to ne ide tako lako. Mogućnost da se tome odupremo vidim u daljem jačanju svih lokalnih samouprava, a pogotovo onih gde naš narod čini većinu. Ne smemo zaboraviti ni sredine gde smo zastupljeni u značajnom broju jer današnje migracije su uglavnom ekonomske ili društveno-komunalne prirode. Saradnja, koju sam već pomenuo, a koja se odnosi na srpske institucije, je značajan skok u tom pravcu u odnosu na ono što smo imali ranije. Nadam se da će se to i nastaviti.

*Ovaj tekst je nastao u sklopu projekta „Tu gdje živimo“ koji je podržao Fond za poticanje pluralizma i raznovrsnosti elektroničkih medija Agencije za elektroničke medije.